BLOG | Οστεοπόρωση

Δρ. Νικόλαος Λασανιάνος MD, PhD, MSc, Ορθοπαιδικός

Οι επιδράσεις του αλκοόλ στα οστά εξαρτώνται από την καταναλισκόμενη ποσότητα και τη διάρκεια της κατανάλωσης. Η κατανάλωση αλκοόλ διακρίνεται σε ελαφριά (1-10 γραμμ. αιθανόλης ημερησίως), μέτρια (11-30 γραμμ. αιθανόλης ημερησίως) και βαριά (περισσότερα από  30 γραμμ. αιθανόλης ημερησίως) ¹, ενώ οι επιδράσεις της στα οστά είναι άμεσες και έμμεσες.

Η ελαφριά κατανάλωση αλκοόλ έχει ευεργετική δράση στα οστά προκαλώντας αύξηση της οστικής πυκνότητας στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης αλλά και συνολικά, στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες². Αμφιλεγόμενα είναι τα δεδομένα σχετικά με τη μέτρια κατανάλωση (2-3 ποτήρια αλκοόλ ημερησίως). Στην περίπτωση αυτή, οι επιδράσεις του αλκοόλ στα οστά σχετίζονται άμεσα με το φύλο, την ηλικία, το ορμονικό προφίλ του ατόμου και τον τύπο του καταναλισκόμενου αλκοόλ. Η μακροχρόνια βαριά κατανάλωση αλκοόλ (100-200 γρ. αιθανόλης ημερησίως) οδηγεί σε μείωση της οστικής μάζας και της οστικής πυκνότητας στους άνδρες.³ Η κατανάλωση περισσότερων από τεσσάρων ποτηριών αλκοόλ ημερησίως στους άνδρες και δύο ποτηριών ημερησίως στις γυναίκες αποτελεί κύριο παράγοντα κινδύνου για την πρόκληση καταγμάτων, η αυξημένη επίπτωση των οποίων έχει συσχετιστεί με τη μειωμένη οστική μάζα στα άτομα αυτά. Επιπλέον, η κατανάλωση αλκοόλ οδηγεί σε καταστάσεις που προάγουν τα ατυχήματα, παράταση του χρόνου αποκατάστασης των οστικών καταγμάτων και αύξηση του κινδύνου επιπλοκών κατά τη διαδικασία της οστικής επούλωσης. Η εξάμηνη αποχή από το αλκοόλ οδήγησε σε αύξηση της οστικής μάζας (βραχιόνιο οστούν, πύελος) σε 77 ασθενείς που κατανάλωναν 204 γραμμ. αιθανόλης ημερησίως για 28 έτη.⁶ Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και η βελτίωση των διατροφικών συνηθειών κατά τη διάρκεια της αποχής συμβάλλουν στην αύξηση της οστικής μάζας στα άτομα αυτά.

Οι μηχανισμοί με τους οποίους η αιθανόλη επιδρά στα οστά διακρίνονται σε έμμεσους και άμεσους. Στους έμμεσους μηχανισμούς περιλαμβάνονται: Α) Η μείωση της μάζας λίπους πιθανότατα λόγω της μειωμένης θερμιδικής πρόσληψης μέσω αλκοόλ. Β) Η μείωση της συγκέντρωσης λεπτίνης (πρωτεΐνη που ρυθμίζει την πρόσληψη τροφής και σωματικού βάρους). Γ) Η μείωση της συγκέντρωσης του παράγοντα IGF-1 μετά από χρόνια κατανάλωση αλκοόλ που οδηγεί σε διαταραχή των λειτουργικών της αυξητικής ορμόνης (GH), που αποτελεί φυσιολογικό ρυθμιστή της οστικής αύξησης⁷. Δ) Η καταστολή της δράσης των οστεοβλαστών συγκριτικά με τις υγιείς ομάδες της ίδιας ηλικίας. Ε) Η πτώση των επιπέδων βιταμίνης D στον ορό και η επακόλουθη δυσαπορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο. ΣΤ) Η αύξηση των επιπέδων καλσιτονίνης (θυρεοειδική ορμόνη που καταστέλλει την οστική απορρόφηση), όπως αποδεικνύεται από ορισμένες μελέτες⁸. Ζ) Η μείωση των επιπέδων τεστοστερόνης και οιστραδιόλης μετά την κατανάλωση αλκοόλ9  που επάγουν την απώλεια οστικής μάζας. Αντίθετα, η ελαφριά κατανάλωση αλκοόλ οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων των οιστρογόνων στις γυναίκες και της οιστραδιόλης στους άνδρες. Η) Η πτώση των επιπέδων μαγνησίου και φωσφόρου στον ορό, τα οποία ενδέχεται να συμβάλλουν στην απώλεια οστικής μάζας.

Στους άμεσους μηχανισμούς περιλαμβάνονται: Α) Η μείωση των δεικτών οστεοβλαστικής δραστηριότητας και διαφοροποίησης στον άνθρωπο, λόγω της τοξικής επίδρασης της αιθανόλης τόσο στους οστεοκλάστες όσο και στους οστεοβλάστες. Β) Η μεταβολή της μορφολογίας και του αριθμού των αποπτωτικών οστεοκυττάρων. Η αιθανόλη προκαλεί αύξηση του αριθμού των κυτταρικών κυστιδίων, θραύση του κυττάρου, τροποποίηση των κυτταρικών οργανιδίων και απόπτωση των οστεοκυττάρων.

Συμπερασματικά, οι επιδράσεις της κατανάλωσης αλκοόλ εξαρτώνται από την καταναλισκόμενη δόση και τη διάρκεια κατανάλωσης. Η κατανάλωση ενός ποτηριού αλκοόλ ημερησίως για τις γυναίκες και δύο ποτηριών ημερησίως για τους άνδρες δεν είναι επιβλαβής. Αντίθετα, η υψηλότερη κατανάλωση (2-4 ποτήρια αλκοόλ ημερησίως) ενδέχεται να προκαλέσει διαταραχές στα οστά, παρά το γεγονός ότι οι ακριβείς επιδράσεις διαφέρουν με βάση την ηλικία, το φύλο και το ορμονικό προφίλ του ατόμου καθώς και τον τύπο του καταναλισκόμενου ποτού. Οι επιδράσεις της κατανάλωσης περισσότερων από τεσσάρων ποτηριών αλκοόλ ημερησίως είναι καταστροφικές. Το μήνυμα για τη δημόσια υγεία είναι ότι η ημερήσια κατανάλωση ενός ποτηριού αλκοόλ για τις γυναίκες και δύο ποτηριών για τους άνδρες αποτελεί όριο ασφαλείας για την υγεία των οστών.  Η υπέρβαση του ορίου αυτού συμβάλλει στην εκδήλωση των αρνητικών επιδράσεων του αλκοόλ στα οστά.

Βιβλιογραφία

1. Ganry O, Baudoim C, Fardellone P (2000) Effect of alcohol intake on bone mineral density in elderly women: the EPIDOS Study. Epidemiologie de l’Osteoporose. Am J Epidemiol 151:773-780.

2. Ilich JZ, Brownbill RA, Tamborini L, Crncevic-Orlic Z(2002) To drink or not to drink: how are alcohol, caffeine and past smoking related to bone mineral density in elderly women? J Am Coll Nutr 21:536-544.

3. Hannan MT, Felson DT, Dawson-Hughes B, Tucker KL, Cupples LA, Wilson PW, Kiel DP (2000) Rik factors for longitudinal bone loss in elderly men and women: the Framingham Osteoporosis Study. J Bine Miner Res 15:710-720.

4. Ammann P, Rizzoli R (2003) Bone strength and its determinants. Osteoporos Int 14(Suppl 3):S13-18.

5. Diamond T, Stiel D, Lunzer M, Wilkinson M, Posen S Kurz M, Fleischhacker WW (2009) Low bone mineral density and impaired bone metabolism in young alcoholic patients without liver cirrhosis: a cross-sectional study. Alcohol Clin Exp Res 33:375-381.

6. Giuliani N, Girasole G, Vescovi PP, Passeri G, Pedrazzoni M (1999) Ethanol and acetaldehyde inhibit the formation of early osteoblast progenitors in murine and human bone marrow cultures. Alcohol Clin Exp Res 23:381-385.

7. Wezeman FH, Gong Z (2001) Bone marrow triglyceride accumulation and hormonal changes during long-term alcohol intake in male and female rats. Alcohol Clin Exp Res 25:1515-1522.

8. Vantyghem MC, Danel T, Marcelli-Tourvieille S, Moriau J, Leclerc L, Cardot-Bauters C, Docao C, Carnaille B, Wemeau JL, D’Herbomez M (2007) Calcitonin levels do not decrease with weaning  in chronic alcoholism. Thyroid 17:213-217.

9. Baran T, Teitelbaum SL, Bergfeld MA, Parker G, Cruvant EM, Avioli LV (1980) Effect of alcohol ingestion on bone and mineral metabolism in rats. Am J Physiolog 238:E507-510.

10. Chen JR, Lazarenko OP, Shankar K, Blackburn ML, Badger TM, Ronis MJ (2010) A role for ethanol-induced oxidative stress in controlling lineage commitment of mesenchymal stromal cells through inhibition of Wnt/beta-catenin signaling. J Bone Miner Res 25:1117-1127.

FOR_LASANIANOS